Buscar:  
Diccionarios:
Alarcón
Arenas
Bnf_361
Bnf_362
Bnf_362bis
Carochi
CF_INDEX
Clavijero
Cortés y Zedeño
Docs_México
Durán
Guerra
Mecayapan
Molina_1
Molina_2
Olmos_G
Olmos_V
Paredes
Rincón
Sahagún Escolio
Tezozomoc
Tzinacapan
Wimmer
Palabra: Palabra exacta  Inicio Cualquier parte
En: Náhuatl Grafía normalizada Traducción
Resultados

ye cuel 

Paleografía: ye cuël
Grafía normalizada: ye cuel
Traducción uno: ya (anterioridad) / ya presto / ya tan presto / mä ~, ojalá que (optativo intensivo)
Traducción dos: ya (anterioridad) / ya presto / ya tan presto / mä ~, ojalá que (optativo intensivo)
Diccionario: Carochi
Contexto:YA (ANTERIORIDAD)
ye öcuëlnimic in tàciquiuh = ya me aurè muerto, quando tu llegues (2.2.4)

ye öcuëlnitlaquà in tihuälläz, vel. inìquäc tihuälläz = ya he comido, idest: aurè ya comido, quando tu vengas (2.2.4)

oc yuh huècäuh huälläzquè in caxtiltëcà, in yecuël quimomachiltiäya in Neçahualpiltzintli in ïnhuälläliz. = Mucho antes que viniessen los Españoles, sabia el Rey neçahualpiltzintli su venida (lit.-todavia despues de largo tiempo vendran los Españoles, y ya sabia N su venida) (4.6.1)

ye önitlaquà in öàcico, vel, ye cuël onitlaquà in oàcico, vel, ye öcuel nitlaquà in oàcico = ya yo auia comido quando llegó (lit. ya yo he comido, quando llegó) (2.2.3)

aocmo inman, çannën, çantlapïc ötihuällàquè, ye öcuëllatzonquiz... = ya no es tiempo, en balde hemos venido, ya se acabó (la fiesta, el combite, &c.) (5.4.3)

yecuël yëhua önitlaquâ = gran rato à que comi (5.2.2)

Päcticà in ömotëcac, auh ïmöztlayöc in ötlathuic, ye öcuel mic = se acostó bueno, y el dia siguiente al amanecer, ya estaua muerto (5.2.3)

Inìquac nàcico nicän ïpan ältepëtl nipäctihuïtz : auh inïmöztlayöc ye cuel ninococoa = Quando llegue à este Pueblo venia bueno, y el dia siguiente cai malo (lit.- Quando llegu[é] à este Pueblo vengo bueno, y el dia siguiente, ya estoi malo) (4.6.1)

Quin ye yuh ontlami in tlaqua, in ye öcuël quicac in tëcciztli mopitza = acabaua de comer, quando oyo tocar el caracol (lit.- En este punto acaba come, quando ya oyo el caracol se toca) (4.6.1)

yeyëhua, vel. yecuël yëhua in ötlaquâ = buen rato ha que comiò (5.5.11)

ye huel huècauh, vel. ye huel ye huècauh in ninococòtinemì, ye cuel ye onxihuitl in àcän niquïça = mucho tiempo à que ando enfermo, dos años ha, que no salgo à parte ninguna (5.2.5)

yecuel achìtonca in önihuallâ = buen rato ha, que vine (5.2.2)

aocmo imman in nàciz, àço ye öcuel ontlaqualoc = ya no llegaré à tiempo, quiçà auran ya comido (5.2.8)

yetlàcà, àço ye öcuëllaquáloc? = tarde es ya, quiça auran ya comido? (5.2.12)

Quin momäcuïlxiuhtiliäya intlaçòichpöchtzintli, in yecuel ïtëntzinco quimomachïltiáya in ïtlàpalölöcatzin tlàtòcäcihuäpilli: auh quiniuh mochi conxiuhtiliäya, inye cuël moçauhtzinoäya = andaua en cinco años la Santa Virgen, quando ya sabia de memoria el Aue Maria, y entrada en los siete, ya ayunaua (5.2.12)

Oc yuh huècäuh huälläzquè, in Caxtiltëcà, in ye cuel quimomachiltiäya in Tetzcòco Tlàtoani ininhuallaliz = mucho antes que viniessen los Españoles sabia el Rey de Tescuco su venida (lit.- faltaua toda via mucho, para que viniessen los Españoles, quando, &c.) (5.2.3)


YA PRESTO
Yecuel = lo mesmo q ?ye?, ya; pero añade la breuedad, y presteça (5.2.12)

yecuël = aduerbio, ya, para denotar anticipacion de tiempo appressurada (2.2.3)

o, tlacàcè, yecuel miähuàtiznequi in tlayacac ìcac töctli, in acatto ömotöcac: nöcuel yè izcà éxötl yuhquin pàpäqui; o, yenöcuëlyè izcà chïlli, quënin nöcencà paqui! = Valgame Dios! ya está para echar espiga la caña, que está al principio, y se sembró primero; pues este frisol, parece que está alegre: pues este chile tambien, que loçano que està! (5.2.12)

Quin ötimëuh, auh yecuëltitlaqua = No ha nada que te leuantaste, y ya comes (2.2.3)

quin onàcico, auh ye cuël tinechmihuälia, mä çä oc achìtzinca iz nonye = no ha nada que llegué, y ya me despides, dexame estar aqui un ratico (5.2.2)


YA TAN PRESTO
Quin otihualmohuïcac, auhyecuël timohuïcaznequi? = Agora acabas de venir; y tan presto te quieres ir? (reverencial) (3.15.1)

quin ic oppa in tzàtzi quänáca: ye cuëlyè titechmëhuilia? auhye huellaquäuhyohuac in ötitotètëcaquè, çayëquénè quëxquichtön in ticochizquê? = no ha nada que cantó la segunda vez el gallo, y ya tan presto nos leuantas? pues ànoche bien tarde nos acostamos, es possible, que tan poco hemos de dormir? (5.5.3)

O, tlâcàcè ye cuel miähuatiznequi in toctli = valgame Dios, ya quiere espigar la caña! (5.5.1)

quin ye inici, vel. quin ye nici ötitläcat, auh ye cuel titlàtlahuelilocäti? = no ha nada, que naciste, y ya tan presto eres vellaco? (5.2.2)

Quin achi tictoca, yecuël tiçotlähua, quën oc yè, vel, quënçan yè timopolöz in yetlamimilölticpac tiauh = aun no as andado nada, y ya desmayas, quanto mas lo estaras, quando andes por cuestas (4.7.1)


MA ~, OJALA QUE (OPTATIVO INTENSIVO)
mäcuelê, vel, mäyecuëlè = particula de optativo, con mas emphasis, oxalà, por que muestran mayor desseo de la cosa (2.2.6)

Fuente: 1645 Carochi
Notas: ë--


Textos en Temoa

166v 358

III Calli xihuitl Nican ypan in mellahuac yn momiquillico yn Huehue Moteuhcçoma Ylhuicamina quitotia yehuatl tlahtocatiz yn Axayaca yn tlahtocat Moteuhcçomatzin cenpohualxihuitl ypan chiuhnauhxihuitl auh çan macuilxihuitl yn imacehualhuan mochiuhq Chalca auh ça niman ye omotlahtocatlalli yn Axayacatzin ynin ypiltzin yn tlahtocapilli Teçoçomoctzin auh ye cuel yxhuiuh yn Itzcohuatzin yn Axayacatzin auh yn oqu ic ayamo motlahtocatlalliaya yn Axayacatzin auh yehuatl quixquetzaya tlahtocatizquia ce ypiltzin yn Huehue Moteuhcçoma ytoca Yquehuac ynic ome quixquetzaya ytoca Machimalle auh yn onmotlahtocatlalli yn Axayacatzin niman no quicocollique oquinamoxque yn intlacallaquil yn Cohuayxtlahuaque